«Θαμμένοι» στον λιγνίτη Ρεπορτάζ της A.V. για το δηλητηριασμένο από εξασθενές χρώμιο νερό στα λιγνιτοχώρια της Δυτικής Μακεδονία

Εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα έρημης «καμένης» γης. Ένα απόκοσμο, ζοφερό τοπίο. Χωριά φαντάσματα που οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν, ξηλώνοντας έως και τα νεκροταφεία τους, πριν τα καταπιεί το κάρβουνο. Χιλιόμετρα
ταινιοδρόμων, άνθρωποι που γύρω τους στροβιλίζεται απειλητικά η αιωρούμενη τέφρα μέχρι να κάτσει στα πνευμόνια, εξασθενές χρώμιο σε επικίνδυνες συγκεντρώσεις στο πόσιμο νερό, τις πηγές
και τα ποτάμια τους. Άνθρωποι που αγωνιούν για την υγεία και τα υπάρχοντά τους, καθώς κάτω από τα πόδια τους βρυχάται συγκεντρωμένο το μεγαλύτερο λιγνιτικό δυναμικό της χώρας.

syllogosanergon.blogspot.gr

Οι τρεις λεκάνες κατά μήκος του άξονα Φλώρινα - Αμύνταιο - Πτολεμαΐδα - Κοζάνη - Σέρβια έχουν μετατραπεί μέσα σε 50 χρόνια σε ένα απέραντο ορυχείο το οποίο εκμεταλλεύεται η ΔΕΗ. Μια νεκρή κερδοφόρα ζώνη, όπου, εξαιτίας των σοβαρών περιβαλλοντικών επιπτώσεων της εξορυκτικής δραστηριότητας, υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής των κατοίκων και, σύμφωνα με τους επιστήμονες, απειλεί την ασφάλειά τους.

                                                     

Αμύνταιο: Ήταν γνωστό το ρήγμα που χαντάκωσε το χωριό

Αν και η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων λιγνίτη έδωσε φτηνό ρεύμα, συνέβαλε σημαντικά στο ΑΕΠ της χώρας και απέφερε οικονοµικά οφέλη στις γύρω περιοχές, συγχρόνως συσσώρευσε περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία τα τελευταία χρόνια λαμβάνουν τεράστιες διαστάσεις.

syllogosanergon.blogspot.gr

Το εξασθενές χρώμιο "δηλητηριάζει" το νερό

Η ρύπανση μάς σκοτώνει: Εκατομμύρια θάνατοι κάθε χρόνο στον κόσμο

«Θέλουν να μας αφανίσουν. Δεν τους νοιάζουν οι άνθρωποι μόνο οι δείκτες του χρηματιστηρίου» λέει ο Ηλίας Τεντσογλίδης, κάτοικος του χωριού Άγιος Δημήτριος στην Κοζάνη. Είναι 45 χρονών, εργάζεται στη ΔΕΗ και ζει δίπλα σε βουνά από αποθέσεις τέφρας, κοντά στο μεγαλύτερο ατμοηλεκτρικό εργοστάσιο της περιοχής. Στη ΔΕΗ πήγε τα τελευταία χρόνια, καθώς λόγω κρίσης έπρεπε να αλλάξει επάγγελμα. Στην Κοζάνη δεν πήρε μαζί τα παιδιά του. Προτίμησε να τα αφήσει στη Θεσσαλονίκη, καθώς ανησυχούσε πως αλλιώς μπορεί να έβλαπτε την υγεία τους. Ο οικισμός Άγιος Δημήτριος βρίσκεται μόλις 1.500 μέτρα από την καρδιά των ορυχείων λιγνίτη στην Κοζάνη, ενώ μαζί με τα διπλανά χωριά, την Ακρινή και το Ρυάκιο, ανήκουν στην κατηγορία υψηλού κινδύνου, καθώς στο νερό της περιοχής μετριέται διαρκώς εξασθενές χρώμιο σε επικίνδυνα υψηλές συγκεντρώσεις.

syllogosanergon.blogspot.gr

WWF Ελλάς / Andrea Bonetti

Σύμφωνα με επιστημονική μελέτη του ΑΠΘ, για τις αιτίες ρύπανσης του νερού των υπόγειων υδροφορέων των Δημοτικών Διαμερισμάτων Ακρινής - Αγίου Δημητρίου - Ρυακίου - Κοιλάδας του Δήμου Κοζάνης, το χρώμιο οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην τέφρα που παράγεται από την καύση του λιγνίτη. Το ολικό χρώμιο εμφανίζεται υπερδιπλάσιο από το επιτρεπόμενο όριο, ενώ για το εξασθενές, το οποίο περιλαμβάνεται στο ολικό, δεν έχει θεσπιστεί διακριτό όριο.
Ο επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας, Νικόλαος Καντηράνης, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας Τομέας Ορυκτολογίας-Πετρολογίας Κοιτασματολογίας, μας εξηγεί ότι οι αυξημένες συγκεντρώσεις χρωμίου είναι σύνθετο συνδυαστικό αποτέλεσμα επίδρασης φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων. Η έρευνα, με δημοσιεύσεις σε έγκυρα διεθνή περιοδικά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτοί (οι ανθρωπογενείς παράγοντες) είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση κύριας βαρύτητας και ότι οι υψηλές τιμές του βαρέως μετάλλου στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου οφείλονται στην επίδραση της τέφρας. «Το πρόβλημα προέρχεται από έναν χώρο όπου γίνεται απόθεση και διασπορά της ιπτάμενης τέφρας από τη ΔΕΗ που λέγεται χώρος μεταφόρτωσης Α9. Θεωρούμε ότι αυτή είναι η πηγή της ρύπανσης. Η ΔΕΗ, λειτουργώντας σπασμωδικά μετά τη δική μας ανακοίνωση και κάποιες κινήσεις που έκαναν οι τοπικές αρχές, πήγε και μάζεψε μια μικρή ποσότητα τέφρας που υπήρχε στον Α9 και έριξε από πάνω μια μεγάλη ποσότητα λιγνίτη για να καλύψει το πρόβλημα. Δεν είναι σοβαρές κινήσεις αυτές. Εδώ υπάρχουν θέματα με τη ρύπανση της περιοχής και η διασπορά της τέφρας είναι πολύ έντονη. Το πρόβλημα έχει μεγάλη έκταση. Ακόμη και αν βρούμε την κατάλληλη λύση, η φύση για να επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση θέλει πολύ χρόνο».

syllogosanergon.blogspot.gr

Επιπλέον, εκτός από το σταθμό μεταφόρτωσης Α9, η έρευνα κρίνει «ιδιαίτερα ανησυχητική την εύρεση θαμμένης-παλαιάς τέφρας ΒΔ του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, σε χώρο που δεν περιγράφεται σε καμία περιβαλλοντική μελέτη, αλλά και στα δυτικά όρια του δημοτικού διαμερίσματος του Αγίου Δημητρίου σε άμεση επαφή με το ασβεστολιθικό υπόβαθρο, φανερώνοντας μια εσφαλμένη διαχείριση του υλικού αυτού. Η διαχείριση της τέφρας με αυτόν τον τρόπο συνεισφέρει στη ρύπανση της περιοχής Αγίου Δημητρίου-Ρυακίου σε εξασθενές χρώμιο».
Είναι δε γνωστό ότι η κατάποση του εξασθενούς ευθύνεται για καρκινογενέσεις και επηρεάζει τη λειτουργία των νεφρών και του ήπατος. Η επαφή με το δέρμα μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη από δηλητηρίαση ή ακόμη και σοβαρά εγκαύματα. Επιπλέον, έκθεση των ματιών μπορεί να επιφέρει μόνιμη βλάβη, ενώ η εισπνοή του μπορεί να προκαλέσει οξεία τοξικότητα, ερεθισμό και εξέλκωση του ρινικού διαφράγματος και άσθμα.
Το θέμα του εξασθενούς χρωμίου δεν είναι καινούριο, οι κάτοικοι πλέον παίρνουν νερό από άλλες περιοχές από το 2013. Ωστόσο, όπως καταγγέλλουν φορείς και επιστήμονες, αφού η ΔΕΗ δεν λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για ορθολογική διαχείριση της τέφρας, όσοι κατοικούν στα τρία χωριά παραμένουν εκτεθειμένοι. Ακόμα και αν πίνουν άλλο νερό, κίνδυνος υπάρχει σε κάθε μορφή έκθεσης, ενώ είναι αντικείμενο μελέτης πώς και σε ποιο βαθμό περνάει το εξασθενές και στην τροφική αλυσίδα.
«Για να ληφθούν κάποια μέτρα πρέπει αυτός που ρυπαίνει να το αποδεχτεί. Στην προκειμένη περίπτωση έχουμε απέναντί μας τη ΔΕΗ, που σε καμία των περιπτώσεων δεν παραδέχεται ότι ρυπαίνει . Άρα αντιλαμβάνεστε ότι είναι ένα σύνθετο και δύσκολο πρόβλημα  το θέμα της προστασίας των κατοίκων» υπογραμμίζει ο κ. Καντηράνης
Στον αντίποδα η ΔΕΗ χρηματοδότησε μια άλλη έρευνα από το Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σύμφωνα με την οποία οι φυσικοί παράγοντες έχουν τη μεγαλύτερη βαρύτητα για την ύπαρξη του χρωμίου (τα πετρώματα της περιοχής), ενώ ως ανθρωπογενείς παράγοντες υποδεικνύει κυρίως τη χρήση λιπασμάτων και ως ήσσονος σημασίας την τέφρα. «Η ΔΕΗ διαφωνεί πλήρως και δεν αποδέχεται τα συμπεράσματα του ΑΠΘ» μας λένε από τη διεύθυνση περιβάλλοντος της Δημόσια Εταιρείας. Σε ερώτησή μας τι μέτρα παίρνει για να προστατέψει η Εταιρεία τους κατοίκους από τους τόνους της τέφρας που έτσι κι αλλιώς διαχέονται στο περιβάλλον, η απάντηση ήταν ότι την ευθύνη για την υγεία των κατοίκων έχει η Εταιρεία Ύδρευσης.

«Μας παρουσίασε η ΔΕΗ μια έκθεση fake - πρόχειρη προκειμένου να κουκουλώσει τις ευθύνες της» αντιδρά ο αντι-περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας κ. Πλακεντάς, που σε συμφωνία με τον Δήμο Κοζάνης έχουν καταθέσει τα αποτελέσματα για τις υψηλές τιμές του μετάλλου στο εισαγγελέα. Ο δήμαρχος Κοζάνης, από τη μεριά του, δηλώνει πεισμένος από τα στοιχεία που υποδεικνύουν ως ρυπαίνων τη ΔΕΗ. Ο Δήμος κατέθεσε μήνυση για να διερευνηθεί εάν υπάρχουν ποινικές ευθύνες σχετικά με τη διαχείριση της τέφρας. Επιπλέον επισημαίνει ότι το αρμόδιο υπουργείο γνωρίζει το θέμα, αλλά δεν φαίνεται να ασκεί κάποια πίεση στη Δημόσια Επιχείρηση. «Το υπουργείο αναγνωρίζει με έναν έμμεσο αλλά σαφή τρόπο την ευθύνη της ΔΕΗ. Σε τι βοηθάει πρακτικά; Δεν μπορώ να αξιολογήσω».

WWF Ελλάς

Επιπλέον, ένα κομβικό ζήτημα το οποίο προκύπτει, είναι η μη ύπαρξη διακριτού ορίου για το εξασθενές χρώμιο στο πόσιμο νερό. Υπάρχει  όριο μόνο για το ολικό χρώμιο το οποίο περιλαμβάνει και το εξασθενές, αλλά αυτό δεν επαρκεί καθώς και πολύ υψηλό είναι και δεν εστιάζει στο αποδεδειγμένα καρκινογόνο εξασθενές χρώμιο . "Δυστυχώς δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο διακριτό όριο για το  εξασθενές χρώμιο" μας λέει ο Υπεύθυνος Τομέα Ενεργειακής και Κλιματικής Πολιτικής του WWF Ελλάδας, Νίκος Μάντζαρης, εκτός ενδεχομένως από τον πρώην δήμο Μεσσαπίας όπου η θέσπισή του δικαστικά άλλαξε άρδην τη στάση του τότε δημάρχου ο οποίος  ως τότε αρνιόταν την τοξικότητα του εξασθενούς χρωμίου.
Μας θυμίζει μάλιστα την υπόθεση Erin Brockovitch, που αφορούσε στη ρύπανση του υπόγειου νερού στο Hinkley της Καλιφόρνια στην έρημο Mojave των ΗΠΑ, λόγω της απόρριψης των αποβλήτων από τους πύργους ψύξης σε μη στεγανοποιημένες δεξαμενές. Η εταιρεία εκεί πλήρωσε ένα αστρονομικό ποσό σε αποζημιώσεις, προκειμένου να μην τελεσιδικήσει το θέμα και να παραμένει σε εκκρεμότητα, εξηγεί, καθώς σε περίπτωση που τελεσιδικούσε  θα έπρεπε να απορρυπάνει ένα τεράστιο τμήμα της πολιτείας της Καλιφόρνια. Είναι προφανές ότι η θέσπιση διακριτού ορίου για το εξασθενές χρώμιο θα οδηγούσε σε πολύ αποτελεσματικότερη προστασία της ανθρώπινης υγείας καθώς έχει αποδειχθεί επιστημονικά η τοξικότητά του. "Στην Ελλάδα έχει δοθεί τεράστια μάχη για το θέμα των ορίων τόσο στον Ασωπό όσο και στη Μεσσαπία της Εύβοιας" συνεχίζει ο κ Μάντζαρης, ενώ υπογραμμίζει ότι το υπουργείο δεν πιέζει τη ΔΕΗ προς τη σωστή κατεύθυνση. "Θα μπορούσε να είναι το υπουργείο πολύ πιο αυστηρό στην αδειοδότηση και να κάνει πιο αυστηρούς ελέγχους.  Αυτή τη στιγμή η ΔΕΗ λειτουργεί σε ένα αδιαφανές καθεστώς καθώς ο τρόπος με τον οποίον της δίνονται οι άδειες, μέσω του ιδιότυπου καθεστώτος της «προσωρινής ενιαίας άδειας λειτουργίας», δεν επιτρέπει ουσιαστικά τον δικαστικό έλεγχο της λειτουργίας των λιγνιτικών μονάδων, πράγμα για το οποίο μάλιστα εκκρεμεί σχετική υπόθεση στην Επιτροπή Συμμόρφωσης της Συνθήκης του Άαρχους.

WWF Ελλάς / Andrea Bonetti

Στο έλλειμμα νομοθεσίας για το όριο επιμένει και ο αντι-περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας, ο οποίος υπογραμμίζει ότι αν και αυτό δεν υπάρχει, σε σχετική αλληλογραφία με το αρμόδιο υπουργείο, στο παρελθόν, φαίνεται να είναι αποδεκτό ότι υφίσταται ρύπανση και προτείνονται τρόποι προστασίας των πολιτών, «μεταξύ αορίστων και γενικόλογων απαντήσεων».
Οι κάτοικοι όμως δεν έχουν μείνει με σταυρωμένα χέρια. Αντιδρούν, προχωρούν σε καταλήψεις και άλλες φορές συγκρούονται με την αστυνομία και συχνά βρίσκονται στα δικαστήρια, όπως μας λέει ο Γραμματέας του «Σύλλογου  για την καταπολέμηση της ανεργίας και την ανάπτυξη της περιοχής Αγίου Δημητρίου – Ρυακίου» . Παλαιότερα είχαν και τον Αλέξη Τσίπρα να συμμερίζεται το δίκιο τους. Τώρα είναι μόνοι και ως πρωθυπουργός ο Τσίπρας δεν απαντάει στις επιστολές τους, ούτε ο Βούτσης ούτε κανείς μας λέει ο Ηλίας.

syllogosanergon.blogspot.gr

syllogosanergon.blogspot.gr

Έως ότου ολοκληρωθούν, συγκριθούν, διασταυρωθούν οι έρευνες, εντοπιστεί ο ρυπαίνων και αποδεχτεί την ευθύνη του, ώστε να εκκινήσει η αντίστροφη διαδικασία, «εμείς θα ζούμε με την αγωνία αν θα έχουμε αύριο», ανησυχούν οι λιγοστοί κάτοικοι του χωριού Άγιος Δημήτριος, που νιώθουν ότι η ευλογία του πλούσιου υπεδάφους της γης τους είναι και η κατάρα τους.
«Για ένα κομμάτι ψωμί»
Αν και χαμηλής ποιότητας, ο ελληνικός λιγνίτης βρίσκεται σε αφθονία στο υπέδαφος της Ελλάδας, ενώ η χρήση του για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αποφέρει τεράστια εξοικονόμιση χρημάτων. Για τη ΔΕΗ είναι καύσιμο στρατηγικής σημασίας, καθώς έχει χαμηλό κόστος εξόρυξης, σταθερή και άμεσα ελέγξιμη τιμή. Η χώρα μας κατέχει τη δεύτερη θέση σε παραγωγή λιγνίτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την έκτη θέση παγκοσμίως. Με βάση τα συνολικά αποθέματα και τον προγραμματιζόμενο ρυθμό κατανάλωσης στο μέλλον, υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα οι υπάρχουσες ποσότητες λιγνίτη επαρκούν για τα επόμενα 45 χρόνια.

WWF Ελλάς / Andrea Bonetti

Σήμερα, οι 8 λιγνιτικοί σταθμοί της ΔΕΗ αποτελούν το 42% της εγκατεστημένης ισχύος της και παράγουν το 56% περίπου της καθαρής ηλεκτρικής παραγωγής της ΔΕΗ.
Το μεγαλύτερα κοιτάσματα είναι συγκεντρωμένα σε τρεις περιοχές κατά μήκος του άξονα Φλώρινα - Αμύνταιο - Πτολεμαΐδα - Κοζάνη - Σέρβια, ενώ σταδιακά στην περιοχή Πτολεμαΐδας - Αμυνταίου δημιουργήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα λιγνιτικά κέντρα στον κόσμο.

Χάρη σε αυτό το ορυκτό καύσιμο η χώρα έχει αποκτήσει ενεργειακή αυτονομία, ενώ στην ευρύτερη περιοχή της Κοζάνης και της Πτολεμαΐδας δημιουργήθηκαν χιλιάδες θέσεις εργασίας. Το τίμημα όμως για τους κατοίκους είναι το υψηλότερο. Από το 1976 έχουν εκτοπιστεί περισσότεροι από 4.000 κάτοικοι 5 οικισμών, που είχαν το «προνόμιο» να στέκονται πάνω σε αποθέματα λιγνίτη, ώστε να είναι εφικτή η επέκταση των ορυχείων της ΔΕΗ. Δόθηκαν αποζημιώσεις, αλλά οι άνθρωποι έχασαν τη γη τους, γεγονός που άλλαξε την κοινωνική δομή.

Ζώντας και πεθαίνοντας με τον λιγνίτη

Ολόκληρη η οικονομία στηρίχτηκε στον λιγνίτη με αποτέλεσμα να μην αναπτυχθεί καμία άλλη επιχειρηματική δραστηριότητα. Υποβαθμίστηκαν οι καλλιέργειες, τα χωράφια και τα προϊόντα δεν έχουν καμία αξία. Τα σπίτια επίσης δεν έχουν καμιά αξία. Αλλοιώθηκε το τοπίο, η χλωρίδα και η πανίδα. Οι κάτοικοι αρρωσταίνουν σε μεγάλη συχνότητα από καρκίνους και αναπνευστικά, κάτι ωστόσο που δεν μπορεί να αποδοθεί ευθέως στο λιγνίτη, καθώς, όπως λένε γιατροί, δεν έχουν γίνει επίσημες επιδημιολογικές μελέτες ώστε να υπάρξουν συγκρίσεις και στατιστικά, ενώ όσες ξεκίνησαν έμειναν για άγνωστους λόγους ημιτελείς. «Eξαργυρώνουμε χρόνια από τη ζωή μας για να οικονομίσουμε ένα μεροκάματο. Να μας πάρουν από δω και από κει και πέρα ο Θεός», ήταν η αγωνία κατοίκου της Ακρινής που βρίσκεται υπό μετεγκατάσταση.

syllogosanergon.blogspot.gr

Οι ειδικοί λένε ότι το 2045-50 η γη στερεύει και τα κοιτάσματα του ελληνικού μαύρου χρυσού εξαντλούνται, ενώ η αποκατάσταση των ξοφλημένων ορυχείων παραμένει σημαντικό πρόβλημα και εξαιρετικά δαπανηρή διαδικασία. Οι κάτοικοι ανησυχούν πως ό,τι απομείνει θα θυμίζει κρανίου τόπο, αλλά μέχρι τότε υπάρχει πεδίον δόξης λαμπρό.
Μετά τη σχετική συμφωνία με τους θεσμούς και σε εφαρμογή σχετικής απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για «σπάσιμο» του μονοπωλίου της ΔΕΗ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη, ο υπουργός Ανάπτυξης ελπίζει σε μια γενναία προσφορά επενδυτών για την πώληση μέρους των λιγνιτικών μονάδων.
Στόχος είναι η πώληση να προχωρήσει ως τον Ιούνιο του 2018.
Αθήνα Γκόρου

Πηγή..